-
-
-
Tổng tiền thanh toán:
-
Phong tục dựng cây nêu ngày tết 2025
Saturday,
04/01/2025
Đăng bởi: Võ Ngọc Diệu
Phong tục dựng cây nêu ngày tết 2025
Từ xa xưa, phong tục dựng cây nêu ngày Tết đã trở thành một nét đẹp truyền thống trong văn hóa Việt Nam. Đây không chỉ là một hành động mang ý nghĩa tâm linh mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết, lòng kính trọng tổ tiên và ước vọng về một năm mới an khang, thịnh vượng. Hãy cùng Dương Minh tìm hiểu về nguồn gốc, ý nghĩa và cách thực hiện phong tục này trong bài viết dưới đây ngay nhé.
Mục lục
1. Nguồn Gốc của Phong Tục Dựng Cây Nêu Ngày Tết
Nguồn Gốc của Phong Tục Dựng Cây Nêu Ngày Tết
Phong tục dựng cây nêu ngày Tết bắt nguồn từ truyền thuyết dân gian Việt Nam, kể về cuộc đấu tranh giữa con người và quỷ dữ để giành lại đất đai và cuộc sống yên bình. Theo truyền thuyết, quỷ chiếm lĩnh toàn bộ đất đai, buộc con người phải làm thuê và chịu sự áp bức nặng nề. Để giúp đỡ con người, Đức Phật đã bày kế trồng cây nêu—một cây tre cao với chiếc áo cà sa treo trên đỉnh—nhằm mở rộng lãnh thổ cho con người và đẩy lùi quỷ ra biển Đông. Hàng năm, vào dịp Tết Nguyên đán, quỷ được phép trở lại đất liền thăm viếng mộ tổ tiên. Để bảo vệ gia đình khỏi sự quấy nhiễu của quỷ, người dân dựng cây nêu trước nhà. Trên ngọn cây treo các vật phẩm như lá bùa, khánh đất, cành đa, hoặc lá dứa—những vật được cho là có khả năng xua đuổi tà ma. Âm thanh từ khánh đất khi gió thổi cũng góp phần cảnh báo và ngăn chặn quỷ dữ.
Theo phong tục, cây nêu thường được dựng vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch, sau lễ tiễn ông Công ông Táo về trời. Thời điểm này được cho là khi các vị thần bảo hộ gia đình vắng mặt, nên việc dựng cây nêu nhằm bảo vệ gia đình khỏi những điều xấu xa trong thời gian chuyển giao giữa năm cũ và năm mới. Việc dựng cây nêu không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn thể hiện sự đoàn kết và lòng kính trọng tổ tiên. Đây là dịp để các thành viên trong gia đình cùng nhau chuẩn bị, tạo không khí sum vầy, đoàn tụ, đồng thời giáo dục con cháu về truyền thống và giá trị văn hóa dân tộc.
2. Ý Nghĩa Của Cây Nêu Ngày Tết
2.1. Xua Đuổi Tà Ma
Cây nêu từ lâu được xem như một lá chắn tâm linh của gia đình vào dịp Tết. Theo quan niệm dân gian, vào thời điểm cuối năm và đầu năm mới, âm dương giao hòa, các thế lực tà ma dễ xuất hiện quấy phá. Vì vậy, cây nêu được dựng lên để xua đuổi tà khí, bảo vệ gia đình khỏi những điều xấu xa. Trên cây nêu, người ta treo những vật phẩm mang tính chất phong thủy, những vật dụng này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn làm cho khung cảnh ngày Tết thêm phần sinh động, rực rỡ như:
-
Lá bùa: Thường được vẽ tay hoặc in từ giấy vàng, giấy đỏ, có chữ Hán hoặc hình linh vật, tượng trưng cho sự bảo vệ từ thần linh.
-
Chuông gió: Khi gió thổi qua, chuông phát ra âm thanh leng keng, được cho là âm thanh làm tà ma khiếp sợ.
-
Đèn lồng: Chiếc đèn lồng đỏ treo trên cây nêu không chỉ làm đẹp mà còn có ý nghĩa chiếu sáng, soi đường và giữ ấm không gian, giúp đẩy lùi năng lượng tiêu cực.
2.2. Mời Gọi Sự May Mắn
Cây nêu còn là biểu tượng của lời chào đón một năm mới tràn đầy tài lộc, hạnh phúc. Việc trang trí cây nêu cũng là cơ hội để các gia đình, đặc biệt là trẻ em, học về giá trị của sự biết ơn và trân trọng cuộc sống. Các vật phẩm trang trí trên cây nêu thường gắn liền với mong ước may mắn và bình an, như:
-
Câu đối đỏ: Với những câu chúc ý nghĩa như "Tân niên phát tài – Vạn sự như ý," cây nêu trở thành nơi gửi gắm hy vọng về một năm thịnh vượng.
-
Phong bao lì xì: Thường được treo ở phần ngọn cây, tượng trưng cho tài lộc sẽ được nhân lên và lan tỏa trong gia đình.
-
Bánh trái: Một số nơi còn treo những loại bánh truyền thống hoặc trái cây như biểu tượng của sự sung túc và đầy đủ.
2.3. Gắn Kết Cộng Đồng
Dựng cây nêu không chỉ là một phong tục gia đình mà còn là một hoạt động mang tính cộng đồng. Tại nhiều làng quê Việt Nam, người dân thường dựng cây nêu chung ở đình làng hoặc nơi công cộng. Điều này tạo nên không khí sôi động, vui tươi, gắn kết tình làng nghĩa xóm. Những gia đình sống xa quê khi trở về thường cùng tham gia vào quá trình dựng cây nêu, từ đó làm tăng thêm tinh thần đoàn kết và sự gắn bó. Trong phạm vi gia đình, việc dựng cây nêu là dịp để các thế hệ sum vầy, chia sẻ công việc và cùng nhau trang trí. Cây nêu đứng sừng sững trước sân nhà, không chỉ là biểu tượng của sự bảo vệ mà còn là minh chứng cho niềm vui đoàn tụ trong năm mới.
Ngoài những ý nghĩa trên, cây nêu còn giúp không gian sống thêm phần linh thiêng và trang trọng. Đặc biệt vào buổi tối, khi ánh sáng từ đèn lồng hoặc những phụ kiện trang trí trên cây phản chiếu, khung cảnh Tết trở nên lung linh, mang lại cảm giác ấm áp và an lành cho mọi người.
3. Cách Dựng Cây Nêu Ngày Tết
Phong tục dựng cây nêu là một nghi thức truyền thống mang đậm nét văn hóa tâm linh của người Việt. Để dựng cây nêu đúng cách, từng bước cần được thực hiện kỹ lưỡng và chu đáo nhằm đảm bảo ý nghĩa phong thủy và giá trị truyền thống. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết:
3.1. Chọn Cây Nêu
Cây nêu thường được chọn từ cây tre, vì tre tượng trưng cho sự thanh cao, dẻo dai và trường tồn trong văn hóa Việt Nam. Khi chọn cây nêu, cần lưu ý:
-
Loại tre: Nên chọn cây tre già, thẳng, và có độ cao từ 5–6 mét để đảm bảo cây có thể đứng vững và đủ bề thế. Tre già cũng có độ bền tốt, chịu được gió và các yếu tố thời tiết trong những ngày Tết.
-
Chất lượng cây: Cây phải không bị mối mọt, mục ruỗng. Nếu cây tre có lá, nên giữ lại phần lá ở đỉnh để tăng thêm tính tự nhiên.
-
Chuẩn bị cây: Sau khi chặt tre, người ta thường làm sạch các nhánh phụ và mài nhẵn thân cây để dễ trang trí và tránh tai nạn trong quá trình dựng.
3.2. Trang Trí Cây Nêu
Trang trí cây nêu là phần quan trọng nhất, giúp cây mang ý nghĩa tâm linh và tạo không khí Tết rực rỡ. Đặc biệt, việc trang trí cây nêu thường được cả gia đình cùng nhau thực hiện, tạo không khí đầm ấm và gắn kết. Các vật phẩm được treo trên cây nêu thường gồm:
-
Lá cờ: Lá cờ nhỏ hình tam giác hoặc cờ ngũ sắc được treo ở phần ngọn, tượng trưng cho lòng yêu nước và ý nghĩa phong thủy, xua đuổi tà ma.
-
Dây treo: Dây treo thường được kết bằng vải đỏ hoặc dây thừng bện, mang ý nghĩa kết nối các giá trị truyền thống.
-
Vật phẩm phong thủy: Những vật phẩm như khánh đất, chuông gió, bùa hộ mệnh, và các biểu tượng linh thiêng khác được treo để tăng khả năng bảo vệ gia đình khỏi tà khí.
-
Câu đối đỏ: Các câu đối chúc Tết như "Tân niên đại cát" hoặc "Phúc lộc đầy nhà" thường được treo xen kẽ trên thân cây.
-
Phong bao lì xì: Treo phong bao lì xì không chỉ mang ý nghĩa tài lộc mà còn làm cho cây nêu thêm phần bắt mắt.
3.3. Lễ Cúng Cây Nêu
Trước khi dựng cây nêu, một lễ cúng nhỏ thường được tổ chức để cầu bình an và may mắn cho gia đình trong năm mới. Nhưng ngày nay, phong tục cúng cây nêu thường lược bỏ đi ít nhiều. Các bước chuẩn bị và thực hiện lễ cúng gồm:
-
Mâm cúng: Mâm cúng đơn giản nhưng đầy đủ, thường bao gồm:
-
Hương, hoa tươi.
-
Đĩa trái cây (ngũ quả).
-
Xôi gấc hoặc bánh chưng.
-
Chè, rượu trắng, và nước sạch.
-
-
Cách thực hiện:
-
Gia chủ đặt mâm cúng trước sân, hướng ra ngoài đường.
-
Thắp nhang và khấn vái để xin phép thần linh cho gia đình dựng cây nêu, cầu mong sự che chở và phù hộ.
-
Đợi hương tàn trước khi bắt đầu dựng cây nêu.
-
3.4. Dựng Cây Nêu
Sau khi hoàn tất lễ cúng, cây nêu sẽ được dựng lên với các bước sau:
-
Chuẩn bị hố dựng: Đào một hố sâu khoảng 50 cm – 1 m tùy chiều cao của cây để đảm bảo cây có thể đứng vững. Hố nên được đào ở vị trí trước sân hoặc nơi trang trọng trong nhà.
-
Dựng cây:
-
Đặt phần gốc cây vào hố, giữ cho cây thẳng đứng.
-
Lấp đất và nén chặt xung quanh gốc để cây không bị lung lay.
-
-
Cố định cây: Nếu cây quá cao hoặc khu vực có gió lớn, nên dùng dây thừng buộc vào tường hoặc cột để tăng độ an toàn.
-
Kiểm tra: Sau khi dựng xong, gia đình thường kiểm tra lại các vật phẩm trang trí, đảm bảo chúng được buộc chặt và không rơi rớt.
4. Dựng và Hạ Cây Nêu
Dựng và Hạ Cây Nêu4.1. Thời Gian Dựng và Hạ Cây Nêu
Theo truyền thống, cây nêu thường được dựng vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch, ngay sau lễ tiễn ông Công, ông Táo về trời. Đây là thời điểm các vị thần bảo hộ gia đình vắng mặt, nên việc dựng cây nêu mang ý nghĩa bảo vệ ngôi nhà trong khoảng thời gian giao thoa giữa năm cũ và năm mới.
Cây nêu được giữ nguyên trong suốt những ngày Tết và thường được hạ xuống vào ngày mùng 7 tháng Giêng âm lịch. Ngày này cũng đánh dấu sự kết thúc của kỳ nghỉ Tết Nguyên đán và là lúc mọi người bắt đầu trở lại với nhịp sống thường ngày.
Một số lưu ý quan trọng về thời gian dựng cây nêu:
4.2. Cách Xử Lý Nếu Cây Nêu Gãy Trong Thời Gian Dựng:
Dù cây nêu được chuẩn bị kỹ lưỡng, các yếu tố thời tiết như gió mạnh hoặc mưa lớn vẫn có thể khiến cây bị nghiêng hoặc gãy. Theo quan niệm dân gian, việc cây nêu gãy trong những ngày đầu năm không phải là điềm tốt, vì vậy cần xử lý khéo léo để tránh ảnh hưởng đến tâm lý gia đình.
Các bước xử lý nếu cây nêu gãy:
-
Tháo dỡ vật trang trí: Thu gom các vật phẩm phong thủy, câu đối, lá cờ trên cây nêu. Nếu các vật này không bị hỏng, bạn có thể tái sử dụng khi dựng lại cây.
-
Dựng lại cây nêu mới:
-
Nếu có sẵn cây dự phòng, hãy thay thế ngay cây nêu mới.
-
Trong trường hợp không có cây tre khác, bạn có thể tạm thời dựng lại cây cũ bằng cách cắt bỏ phần gãy và cố định lại phần thân cây.
-
-
Làm lễ cầu an: Để trấn an tinh thần, gia đình nên làm một lễ cúng nhỏ, thắp hương và khấn xin thần linh tha thứ, đồng thời cầu mong bình an.
-
Kiểm tra lại vị trí dựng: Đảm bảo rằng hố dựng được nén chặt và cây nêu được cố định chắc chắn bằng dây hoặc cột phụ trợ.
Mẹo nhỏ: Để cây nêu bền vững hơn, bạn có thể:
4.3. Ý Nghĩa Việc Dựng và Hạ Cây Nêu
Dựng cây nêu là cách để mỗi gia đình Việt Nam giữ gìn và truyền tải giá trị văn hóa lâu đời, thể hiện sự kết nối giữa các thế hệ và lòng biết ơn đối với tổ tiên. Cây nêu không chỉ là một biểu tượng tâm linh mà còn là một phần không thể thiếu trong ký ức tuổi thơ của nhiều người, gắn liền với không khí Tết sum họp, ấm cúng.
Hạ cây nêu vào ngày mùng 7 tháng Giêng cũng mang ý nghĩa giải tỏa, kết thúc những ngày nghỉ và bắt đầu một năm mới tràn đầy năng lượng và hy vọng. Vì vậy, việc dựng và hạ cây nêu là một chuỗi hoạt động giàu ý nghĩa, thể hiện nét đẹp trong văn hóa Tết cổ truyền Việt Nam.
>>> Gợi ý thêm: Đặt mua giỏ quà, bánh kẹo Tết dành biếu ông bà, người thân, họ hàng, đối tác dịp tết này: Tại đây.
5. Phong Tục Dựng Cây Nêu Trong Văn Hóa Hiện Đại
Phong tục dựng cây nêu ngày Tết, một nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt, vẫn tồn tại và phát triển trong cuộc sống hiện đại, dù có những biến đổi phù hợp với bối cảnh xã hội ngày nay. Không chỉ giới hạn ở các vùng quê, phong tục này còn được tái hiện trong các đô thị lớn và các lễ hội văn hóa nhằm tôn vinh bản sắc dân tộc.
Phong tục dựng cây nêu vẫn được duy trì tại nhiều tỉnh thành trên khắp cả nước, đặc biệt ở các vùng có truyền thống văn hóa sâu sắc.
-
Miền Bắc:
-
Tại các làng quê ở đồng bằng Bắc Bộ như Hà Nội, Nam Định, Thái Bình, và Ninh Bình, cây nêu thường được dựng trong các gia đình hoặc tại sân đình làng để chào đón năm mới.
-
Cây nêu ở các tỉnh này thường được trang trí đơn giản với câu đối, lá bùa, và chuông gió, mang ý nghĩa bảo vệ ngôi làng khỏi tà ma.
-
-
Miền Trung:
-
Ở Huế và các tỉnh miền Trung như Quảng Nam, Quảng Ngãi, phong tục dựng cây nêu không chỉ phổ biến trong gia đình mà còn xuất hiện trong các nghi lễ lớn tại chùa chiền và đền miếu.
-
Tại các vùng dân tộc thiểu số như Tây Nguyên, cây nêu là biểu tượng văn hóa không thể thiếu trong các lễ hội, như lễ hội mừng lúa mới, để cầu mùa màng bội thu và sự che chở từ các vị thần.
-
-
Miền Nam:
-
Các tỉnh miền Tây Nam Bộ như Bến Tre, Tiền Giang, Cần Thơ cũng duy trì phong tục này. Cây nêu tại đây thường mang thêm phong bao lì xì, bánh kẹo, và hoa quả, tạo nên không khí Tết vui tươi và gần gũi.
-
Tại các làng chài ven biển, cây nêu được dựng lên như một cách cầu mong cho những chuyến ra khơi an toàn, bội thu.
-
Ngày nay, phong tục dựng cây nêu không chỉ diễn ra trong phạm vi gia đình mà còn được tổ chức rộng rãi tại các lễ hội văn hóa lớn trên cả nước.
-
Lễ hội Đền Hùng (Phú Thọ): Trong dịp Giỗ Tổ Hùng Vương, cây nêu được dựng tại khu vực trung tâm đền như một phần của nghi lễ tưởng nhớ các Vua Hùng. Cây nêu tại đây thường được trang trí công phu với cờ, hoa, và các biểu tượng dân tộc.
-
Lễ hội Cồng Chiêng Tây Nguyên: Cây nêu là tâm điểm của không gian lễ hội, nơi diễn ra các nghi thức cúng tế và trình diễn cồng chiêng. Người dân dựng cây nêu để kết nối với thần linh và cầu mong sự bình an cho cộng đồng.
-
Lễ hội Chùa Hương (Hà Nội): Trong những ngày đầu xuân, cây nêu được dựng tại khu vực chùa để mang lại sự thanh tịnh và tạo không gian linh thiêng cho du khách thập phương.
-
Lễ hội Làng Sen (Nghệ An): Tại quê hương Bác Hồ, cây nêu được dựng để tái hiện các giá trị truyền thống và là biểu tượng của lòng biết ơn đối với tổ tiên.
Dù cuộc sống hiện đại mang đến nhiều thay đổi, phong tục dựng cây nêu vẫn giữ được giá trị sâu sắc, thể hiện qua những ý nghĩa sau:
-
Gìn Giữ Bản Sắc Văn Hóa: Dựng cây nêu không chỉ là một nghi thức mà còn là cách bảo tồn giá trị truyền thống trước sự du nhập của văn hóa nước ngoài. Nhiều gia đình tại thành phố, dù không có không gian rộng, vẫn dựng cây nêu nhỏ tại ban công hoặc sân nhà để nhắc nhở con cháu về ý nghĩa của phong tục này.
-
Kết Nối Các Thế Hệ: Việc dựng cây nêu thường được thực hiện bởi nhiều thế hệ trong gia đình, từ ông bà, cha mẹ đến con cháu, tạo nên sự gắn kết và không khí sum vầy ngày Tết.
-
Mang Lại Bình An Tinh Thần: Trong bối cảnh cuộc sống hiện đại bận rộn, cây nêu mang lại không gian yên bình, nhắc nhở mọi người về giá trị cội nguồn và lòng biết ơn.
Để phong tục dựng cây nêu được duy trì và phát triển, cần có những hành động thiết thực như:
-
Tổ chức lễ hội: Các địa phương nên tổ chức nhiều lễ hội truyền thống có dựng cây nêu để quảng bá và thu hút du khách.
-
Giáo dục thế hệ trẻ: Đưa phong tục dựng cây nêu vào các chương trình giáo dục để giới trẻ hiểu và tự hào về văn hóa dân tộc.
-
Khuyến khích cộng đồng: Cộng đồng và gia đình cần tích cực tái hiện phong tục này, dù là ở quy mô nhỏ, để duy trì giá trị văn hóa truyền thống.
Phong tục dựng cây nêu ngày Tết là một nét đẹp văn hóa mà mỗi người Việt cần trân trọng và bảo tồn. Không chỉ thể hiện lòng biết ơn tổ tiên, phong tục này còn là biểu tượng của niềm hy vọng và hạnh phúc trong năm mới. Hãy cùng gìn giữ và phát huy giá trị truyền thống này để Tết Việt thêm phần ý nghĩa!